ΑΝΔΡΕΑΣ ΗΛ. ΜΑΜΑΓΚΑΚΗΣ
Ταξιδεύοντας επί των πτερύγων των ανέμων
[Έκδοση
Ν. Παναγόπουλος, Αθήνα 2024, σχ. 8ο (22 Χ 14), σσ.688]
ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ
www.ret-anadromes.blogspot.com
Ο π. Ανδρέας Ηλ. Μαμαγκάκης, Ρεθεμνιώτης, από τα Φρατζεσκιανά
Μετόχια, είναι συνταξιούχος θεολόγος Καθηγητής και δραστηριοποιείται στην Αθήνα
ως ιερεύς της Ι. Μητροπόλεως Πειραιώς. Μεταξύ των βιβλίων που έχει γράψει είναι
και το «Ρέθυμνο του Ονείρου και τη Νοσταλγίας» με αναμνήσεις από τα παιδικά του
χρόνια, εδώ στο Ρέθυμνο, των δεκαετιών 1950- 60. Στα τέλη του περασμένου έτους
μάς παρουσίασε το τελευταίο βιβλίο του υπό
τον ποιητικότατο τίτλο: «Ταξιδεύοντας επί
των πτερύγων των ανέμων». Πρόκειται για ένα βιβλίο «ταξιδιωτικών εντυπώσεων» από επισκέψεις
του συγγραφέα σε διάφορους τόπους της Ελλάδας και του εξωτερικού.
Και για να θυμηθούμε από την ιστορία, σε
εποχές που τα ταξίδια ήταν εξαιρετικά επικίνδυνα και επισφαλή, το αντίστοιχο
προς τις σημερινές ταξιδιωτικές
εντυπώσεις «περιηγητικό» κείμενο λειτουργούσε πολλαπλά χρήσιμο, τόσο για
τον ταξιδιώτη/συγγραφέα, που ενδιαφερόταν να συγκρατήσει και να μεταφέρει
μνήμες και εικόνες ενός κόσμου μακρινού, που γνώριζε ότι πολύ δύσκολα θα τον
αντίκριζε ξανά, όσο και για τους αναγνώστες/αποδέκτες, που συμμερίζονταν την
ταξιδιωτική του εμπειρία νοερά, εφόσον και γι’ αυτούς τα ταξίδια εκείνα τα
χρόνια ήταν ένα εγχείρημα ή και όνειρο, πρακτικά, συνήθως, απλησίαστο και όλως
ανέφικτο.
Για τον λόγο αυτόν, τα κείμενα των
περιηγητών, σε παλιότερες εποχές, έτυχαν ιδιαίτερα μεγάλης προσοχής και
σημασίας. Είναι γενικά παραδεκτό ότι το μυθιστόρημα, με την κλασική του μορφή
και δομή, συχνά γίνεται επίπονο και κουραστικό. Αντίθετα, το περιηγητικό χρονικό, πολλές φορές,
καθίσταται αφήγηση με λογοτεχνική χάρη τόπων, γεγονότων, προσώπων, εικόνων με
αποτέλεσμα να έχουμε, τελικά, ένα εξαίσιο στο είδος του πεζογράφημα. Και αυτό,
βέβαια, εξαρτάται σε έναν μεγάλο βαθμό και από τις περιγραφικές και
λογοτεχνικές ικανότητες τού κάθε περιηγητή.
Στα περιηγητικά κείμενα, λοιπόν, παρακολουθούμε
απλές και σύντομες αναφορές σε συγκεκριμένους τόπους, πλούσιες αρχαιογνωστικές
αναλύσεις μνημείων και σημαντικών αρχαιολογικών χώρων ή γλαφυρές περιγραφές των
ντόπιων ηθών και εθίμων, που κάνουν τα κείμενα αυτά να προσφέρουν σημαντικά
πλούσιο υλικό για τον ιστορικό, τον αρχαιολόγο, τον φυσιοδίφη ή και τον απλό
αναγνώστη. Έτσι- σύμφωνα με τα παραπάνω και την προσωπική τού κάθε περιηγητή
οπτική γωνία- τα περιηγητικά κείμενα κατατάσσονται σε θεματικές ενότητες που
άπτονται τόσο τού φυσικού και δομημένου χώρου, όσο και της αρχαιογνωσίας,
της οικονομικής και κοινωνικής ζωής, των εκφάνσεων τού καθημερινού
βίου και πολιτισμού και των τρόπων πολιτικής εξουσίας. Λίγο-
πολύ, και όλως σχηματικά, θα λέγαμε ότι συνθέτουν αυτό που συχνά ονομάζουμε «συνολική
ιστορία».
Και αξίζει, εδώ, να θυμηθούμε ότι η Ελλάδα
υπήρξε ο κατεξοχήν τόπος έλξης των περιηγητών σε κάθε εποχή, αλλά, κυρίως, επί
Τουρκοκρατίας, από το έτος 1500 μέχρι και το 1900. Είναι, περαιτέρω, γνωστό ότι
η περιηγητική γραμματεία αποτελεί σημαντική πηγή πληροφοριών, αν και συχνά
μονομερή, για τον ελλαδικό χώρο, που από την αρχαιότητα έχει σημαδευτεί με
περιηγητές, όπως τον Ηρόδοτο και, στη συνέχεια, και με τους Αρτεμίδωρο,
Διόδωρο Σικελιώτη, Μεγασθένη, Παυσανία, Στράβωνα και, αργότερα, στα
βυζαντινά χρόνια, τους Επιφάνιο, Στέφανο Βυζάντιο και Ιωάννη
Φωκά, ενώ ακόμα πιο αργά- και όσον αφορά ειδικότερα στην Κρήτη- και με τους
ευρωπαίους Tournefort,
Pococke,
Sonnini,
Simonelli,
Savary,
Olivier,
R.
Pashley,
Scott,
Sieber
μέχρι
και τον Βαυαρό Δέφνερ, των αρχών τού 20ου αιώνα.
Έτσι και σήμερα-και μετά την παραπάνω
εισαγωγή στον χώρο της περιηγητικής γραμματείας- έρχεται και ο Ρεθεμνιώτης και
καλός φίλος π. Ανδρέας Μαμαγκάκης στον αντίστοιχο χώρο των ταξιδιωτικών
εντυπώσεων με το βιβλίο που προαναφέραμε «Ταξιδεύοντας
επί των πτερύγων των ανέμων».
Είκοσι τέσσερις χώρες καμαρώνει ότι
επισκέφτηκε ανά τον κόσμο ο π. Ανδρέας, χώρια τα μέρη απ’ άκρου σ’ άκρον της
Ελλάδος που έχει, επίσης, επισκεφτεί! Από παιδί τού άρεσαν οι μετακινήσεις προς
το άγνωστο και κατάφερε την αγάπη του αυτήν να την κάνει πραγματικότητα στα
χρόνια της ωριμότητας, ως ενήλικας πλέον. Και τον τιμά η επιθυμία του να
καταγράψει σήμερα τα βιώματά του από τα ταξίδια του αυτά και να τα μοιραστεί με
τους αναγνώστες του μέσα από μιαν ενδιαφέρουσα έκδοση 700, περίπου, σελίδων. Πρόκειται για ταξίδια ποικίλου
(ιστορικού, πολιτιστικού, θρησκευτικού και, βέβαια, ψυχαγωγικού) ενδιαφέροντος,
σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, το
Ισραήλ, τη Ρωσία, την Αίγυπτο, την Τουρκία, την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ, για να
αναφερθούμε στις χώρες μόνο του εξωτερικού. Για να καταγράψει και συμπληρώσει
τις εντυπώσεις του αυτές ο π. Ανδρέας, πέραν των αναμνήσεων και σημειώσεών του,
χρειάστηκε να ανατρέξει και σε μια πλουσιότατη και όλως ετερόκλητη
βιβλιογραφία, προερχόμενη από λεξικά, εγκυκλοπαίδειες, άρθρα και ένθετα
ποικίλων εφημερίδων, με θέμα τα ταξίδια και τον τουρισμό. Διακρίνεται γι’ αυτό
το βιβλίο του για την επιμέλεια της γραφής, την πολυμέρεια και παραστατικότητά
του. Εντοπίζει και καταγράφει λεπτές εικόνες που απεικονίζουν την ιδιαίτερη
ομορφιά του κάθε τόπου, πραγματικά εντυπωσιακές λεπτομέρειες από την καθημερινή
ζωή, τα ήθη και τα έθιμα, τη διατροφικές συνήθειες και το πολιτιστικό επίπεδο
του κάθε λαού, ώστε το βιβλίο του αυτό να καθίσταται ένας εξαίρετος άτυπος
τουριστικός οδηγός πολλών και ποικιλώνυμων πληροφοριών.
Η καταγραφή, περαιτέρω, των εντυπώσεων από
τον συγγραφέα τον αναδεικνύει σε έναν εξαίρετο παρατηρητή και καταγραφέα, που
σαν τη μέλισσα συλλέγει τις λεπτές ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου και κάθε λαού,
ώστε ο αναγνώστης να αποκτά μια σαφή και ξεκάθαρη εικόνα αυτού, και με τις
θαυμάσιες περιγραφές του να καθίσταται μύστης των θελγήτρων του. Συμβαίνει να
έχω επισκεφθεί κι εγώ πολλά από τα μέρη που αναφέρεται ο συγγραφέας και αυτό
είναι ένας λόγος που με έκανε να αποκτώ ακόμα εντονότερο ενδιαφέρον κατά την
ανάγνωση του βιβλίου, που μου υπενθύμιζε μέρη γνωστά και αγαπημένα, πράγμα και
με έκανε να ξαναζώ ευχάριστες στιγμές του παρελθόντος.
Για άλλη μια
φορά συγχαίρουμε και ευχαριστούμε τον εκλεκτό και δόκιμο συμπολίτη μας
συγγραφέα και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη
γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των Γραμμάτων.
