Η ομιλία του Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου στο νέο βιβλίο μας για τον Βασίλειο Μαρκάκη

Ο Γορτύνης και Αρκαδίας
κ. Μακάριος

Η ομιλία του Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου

       Τό βιβλίο μας «Βασίλειος Εμμ. Μαρκάκης (1872-1950), Ο αντιστασιακός από Αρκαδίας Μητροπολίτης Κρήτης, ο εμπνευστής και πρωτεργάτης της Γεωργικής Σχολής Μεσαράς» παρουσίασε, την Παρασκευή 29/7/2022, στα Κεραμέ, στις διήμερες εκδηλώσεις για τον Βασίλειο Μαρκάκη, ὁ Σεβ. Μητροπολίτης Γορτύνης καί Ἀρκαδίας κ. Μακάριος, αναφερόμενος στην αντιστασιακή δράση του Μητροπολίτη, ενώ ο Σεβ. Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ. Πρόδρομος αναφέρθηκε στο εκκλησιαστικό έργο αυτού. Ἀκολουθεῖ ἡ ὁμιλία τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Γορτύνης καί ‘Αρκαδίας κ. Μακαρίου.

   «Στὸ τέλος τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης, στὶς 20 Μαίου, τοῦ 1941, ἡμέρα πού ἔπεσαν οἱ Γερμανοὶ ἀλεξιπτωτιστὲς στὴν Κρήτη, στὸν Ἱ. Μητροπολιτικὸ Ναὸ τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ Ἡρακλείου, ἀκούστηκε μιά φωνή ποῦ ἔλεγε: «ὅλοι μαζὶ ἐναντίον τῶν Οὔνων» καὶ ἡ φωνὴ αὐτὴ δὲν ἦταν ἄλλη ἀπὸ τὴ φωνή τοῦ, ἀπὸ Ἀρκαδίας, Μητροπολίτου Κρήτης Βασιλείου Μαρκάκη, τέκνου τῆς κώμης αὐτῆς, τὰ Κεραμὲ Ρεθύμνου.

    Ἀπὸ ποῦ νὰ ᾽ταν ἄραγε βγαλμένο τὸ βροντολάλημα αὐτό, «ὅλοι μαζὶ ἐναντίον τῶν Οὔνων», τοῦ Κρήτης Βασιλείου Μαρκάκη; Μά, ἀπὸ ποὺ ἀλλοῦ, ἀπ᾽ τὰ τρίσβαθα τῆς Κρήτης, ὅπου μέσα στὸ εἶναι τοῦ Βασιλείου ἀντηχοῦσαν, κι᾽ ἔτσι ὁ στῖχος, ἀπὸ τὸν θούριο τῆς Κρήτης πού λέει, «…βουίζει παντοῦ μιά φωνή: Στὶς σπαθιὲς σας τὶς πρῶτες!…», ἄναψε ἐντός του.

   Ἀπὸ ποῦ ἄραγε πήγασε τὸ φροντοφώναγμα αὐτὸ τοῦ φιλογενοῦς ἐτούτου Πρωθιεράρχου τῆς Κρήτης; Μά, ἀπ᾽ τὴ βοὴ τῆς Κρήτης, τῆς πολυβασανισμένης Κρήτης, ἀπ᾽ τὶς πολυχρόνιες κατοχές της καὶ ἀπ᾽ τὰ ὅσα ξετελέψανε σ᾽ αὐτή, ἀνὰ τοὺς αἰῶνες, λιμασμένοι κατακτητὲς καὶ φριχτὲς προπαγάνδες, ἕνεκα τῆς ζηλευτῆς, ἀπὸ γεωστρατηγικῆς ἄποψης, θέσης της.

    Ἀπὸ ποῦ ἄραγε ἀνάβλησε ἡ κραυγὴ τοῦ ἀνυποδούλωτου ἐτούτου Πρώτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης, εἰ μή ἀπ᾽ τὴ θωριά του στὴν ἁγία τράπεζα τῆς μυριοπόθητης Κρήτης, ὅπου ἀπάνω τσι εἶναι στιβαγμένοι οἱ αἰῶνες τῶν Ἁγίων τῆς Κρήτης, οἱ αἰῶνες τῶν ἀγώνων τῶν γνησίων Κρητικῶν, γιά τὴν πίστη καὶ τὴ λευτεριά, ποὺ ἔκαμαν τὸν Πρῶτο τῆς Κρήτης νά πεῖ περήφανα καὶ μὲ αὐτοθυσία, λίγο ἀργότερα, στὸν δοτό, ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, Νομάρχη τοῦ Ἡρακλείου, γιατί δὲν λείπουν, βλέπετε, κι αὐτοὶ οἱ κακόσυροι ἄνθρωποι, ἀπὸ τὴ Μεγαλόνησο, «Ὄχι κ. Νομάρχα, δὲν θὰ ὁμιλήσω ὑπὲρ τῶν Γερμανῶν, ἀλλὰ κατά».

    Πόθεν, λοιπόν, ὅλα αὐτά; Ἀπὸ ποῦ τὸ ἡρωϊκὸ σύνθημα τοῦ Βασιλείου πρὸς τὰ πλήθη «καλὴ λευτεριὰ» καὶ τὸ ἄλλο «καὶ τοῦ χρόνου ἐλεύθεροι», μέσα στὴ μαυρίλα ποὺ ξαπλώθηκε σ᾽ ὅλη τὴ Μεγαλόνησο; Μά, ἀπ᾽ τὰ ὅσα πίσω του, οἱ αἰῶνες τῆς Κρήτης τοῦ διακέλευαν, ἀπ᾽ τὴ συναίσθησή του ποιᾶς διαχρονίας εἶναι ἡ συνέχεια καὶ ἀπὸ τὰ ὅσα μπροστὰ του ἔβλεπε νά ἐπιχειροῦν οἱ ἄνομοι κατακτητές.

   Πῶς, λοιπόν, νὰ σωπάσει ὁ ἀτόφιος αὐτὸς κρητικὸς Πρωθιεράρχης; Πῶς; Πίσω του, τὰ πολυκύμαντα σηκοκτυπήματα τῶν αἰώνων, μπροστά του ὁ χαλασμὸς κι ὁ ὄλεθρος τῶν κατακτητῶν κι ἔτσι, χωρὶς ἄλλο, ἀπ᾽ τὴ σκοπιὰ τῆς ἀσκητικῆς ψυχῆς του, σάν τὸν προφήτη, θὰ λέγαμε, ἀναβόησε: «…καὶ εἶδον καὶ ἀνέστην καὶ εἶπα πρὸς τοὺς ἐντίμους καὶ πρὸς τοὺς στρατηγοὺς καὶ πρὸς τοὺς καταλοίπους τοῦ λαοῦ· μὴ φοβηθῆτε…», δηλαδή «…εἶδα καὶ ἐσηκώθηκα καὶ εἶπα στοὺς ἀξιωματούχους καὶ στὸν ὑπόλοιπο λαὸ μὴ φοβηθεῖτε ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς σας…» καὶ μετά, πάλι σάν τὸν Προφήτη, συνέχισε: «…μνήσθητε τοῦ Θεοῦ ἡμῶν τοῦ μεγάλου καὶ φοβεροῦ καὶ παρατάξασθε περὶ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, υἱῶν ὑμῶν, θυγατέρων ὑμῶν, γυναικῶν ὑμῶν καὶ οἴκων ὑμῶν…», δηλαδή «…θυμηθεῖτε τὸν Θεό μας, ὁ ὁποῖος εἶναι, μεγάλος, τρομερός, καὶ ἀντιπαραταχθεῖτε ἐναντίον τῶν ἐχθρῶν μας, ὑπὲρ τῶν ἀδελφῶν σας, ὑπὲρ τῶν υἱῶν καὶ θυγατέρων σας, ὑπὲρ τῶν γυναικῶν σας καὶ τῶν οἰκιῶν σας…».

   Τὰ ἀποτελέσματα γιά τὸν ἴδιο ἦταν νὰ φθάσει ὡς τὸ ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα, νὰ πάει ἐξορία καὶ νὰ γνωρίσει κακουχίες καὶ βάσανα. Δὲν ἔχω τὸν ἀπαιτούμενο χρόνο γιά νὰ ἀναφερθῶ σ᾽ αὐτά, μόνο προτρέπω ὅλους γιά τὴν ἀνάγνωσή τους, ἀπὸ τὶς μελέτες τοῦ Κωστῆ Παπαδάκη καὶ γιά τοὺς ἀνθρώπους τοῦ Ρεθύμνου, ὅλως ἰδιαιτέρως, ἀπὸ τὸ παρουσιαζόμενο ἀπόψε βιβλίο του, γιά τὸν Βασίλειο.

   Νὰ σημειώσω, ἐδῶ, ὅτι ὁ Βασίλειος, δὲν ἦταν ὁ μόνος ρασοφόρος ἀγωνιστής, κατὰ τὴ φρικτὴ ναζιστικὴ κατοχή, ἀρκετοὶ Κρῆτες ὀρθόδοξοι κληρικοί, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν, ἐξορίστηκαν καὶ ἐκτελέστηκαν. Μοναστήρια καὶ Ἐκκλησίες γίνανε, ὄχι γιά πρώτη φορὰ στὴν ἱστορία τῆς Κρήτης, φυλακτήρια ἢ ὁρμητήρια τῶν ἀγώνων τῶν Κρητικῶν. Σ᾽ ὅλη δὲ τὴν Ἑλλάδα, ἔχουν ἐπίσημα καταγραφεῖ πάνω ἀπὸ 170 κληρικοὶ καὶ μοναχοὶ οἱ ὁποῖοι θυσιάστηκαν, τότε, γιά τὴν Πατρίδα.

  Εἶναι ἀδύνατον, τώρα, νὰ περάσω σὲ ὀνόματα καὶ συμβάντα, τὰ περισσότερα, ὄχι ὅλα, εἶναι γνωστά, γιατί ὁ σκοπὸς τῆς παρέμβασης αὐτῆς δὲν εἶναι ἡ παρουσίαση τῆς ἐποχῆς τῶν Ναζί, σὲ σχέση μὲ τοὺς κληρικοὺς τῆς Ἐκκλησίας. Μόνο, ἐξ ἀφορμῆς τοῦ νέου βιβλίου, νά τονίσω ὅτι ἡ ἱστορία δὲν ἔχει πεῖ ἀκόμα τὴν τελευταία της λέξη γιά τὴν ἐν λόγῳ περίοδο.

   Ἀκόμα δὲ κάτι ἄλλο, μὴν κάνουν μερικοὶ τοῦ χώρου τοῦ λεγομένου ἀναθεωρητισμοῦ τῆς ἱστορίας, ἐσωτερικοῦ καί ἐξωτερικοῦ, ἄλλος πάλι ἐτοῦτος ὁ βάλτος τῆς ἐποχῆς μας, μή κάνουν ὅτι δὲν ξέρουν. Ὅτι καὶ νὰ λένε, ὅτι καὶ νὰ αὐτοσχεδιάζουν μὲ τὰ γράμματα καὶ τὰ σπουδάγματά τους, πρέπει νὰ καταλάβουν, ἐπιτέλους, ὅτι οἱ θεωρίες τῶν σπουδαστηρίων εἶναι μὲν γράμματα, ἀλλὰ ὑπάρχουν καὶ κάτι ἄλλα γράμματα ποὺ δὲν χαράσονται μόνο στὰ χαρτιά, ἀλλὰ καὶ στὴν καρδιά. Αὐτὰ τὰ γράμματα ἦταν τὰ οὐσιαστικὰ γράμματα ποὺ ἤξερε ὁ Βασίλειος, εἶναι αὐτὰ ποὺ δὲν ξεγαντζώνονται εὔκολα ἀπὸ τὴν ψυχή. Ἡ δὲ ψυχὴ τῆς Κρήτης ἔγινε, ἀπ᾽ τὰ πολλά παθήματά της, ἕνα μὲ τὴν αὐτοσυνειδησία της, περὶ πίστεως καὶ πατρίδος, δὲν ξεχωρίζουν αὐτὰ τὰ δυὸ καὶ εἶναι αὐτὰ ποὺ συνθέτουν τὴν ταυτότητά της.

   Ἀπ᾽ τὰ τέκνα τῆς Κρήτης, βέβαια, ἐξαρτᾶται ἄν θὰ κρατήσουν στὸ μέλλον αὐτὰ τὰ γράμματα καὶ τὴν ἐν λόγῳ ταυτότητα. Πῶς, ἔτσι ἀόριστα; Ἂς λάβουμε τὴν ἀπάντηση μέσα ἀπὸ τὶς ἐγκυκλίους τοῦ ἀοίδιμου Ἱεράρχου Βασιλείου, σχολιασμένες στὸ δεύτερο μέρος τοῦ παρουσιαζόμενου βιβλίου, ἀπὸ τὸν συγγραφέα του καὶ ἐντελῶς ἐπιγραμματικά, ἀπὸ μιά παράγραφο μιᾶς ἐγκυκλίου, τοῦ Ἀρκαδίας Βασιλείου, ἡ ὁποία συντάχθηκε στοὺς Ἁγίους Δέκα, τὸ 1927: «Μόνον θέλησιν καὶ προθυμίαν ἀπαιτεῖ ἀπὸ ἡμᾶς ὁ Θεός, τὴν δὲ δύναμιν θὰ δώσῃ ὁ ἴδιος, ὡς παντοδύναμος. Ἂς δείξωμεν λοιπὸν θέλησιν καὶ προθυμίαν, διὰ νὰ μᾶς δυναμώσῃ ὁ Θεός, πρὸς ἐπιτέλεσιν τῶν ἐντολῶν Αὐτοῦ, αἱ ὁποῖαι καὶ τὰ ἐπίγεια ἀγαθὰ θὰ μᾶς ἐξασφαλίσουν καὶ τὴν οὐράνιον βασιλείαν. Μᾶς τὸ λέγει ὁ Θεός, ὁ ἴδιος. Ἐάν θέλητε εἰσακούσητέ μου τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε – ἑκατονταπλασίονα λήψεσθε καὶ ζωὴν αἰώνιον κληρονομήσετε». Νά, λοιπόν, τὸ πώς, χωρὶς νὰ τὸ σχολιάσουμε ἄλλο.

    Αὐτός, λοιπόν, ὁ Βασίλειος, μὲ τὰ ἄλλα γράμματα, ὅπως προεῖπα, εἶχε πέσει στὴ λήθη, ὄχι φυσικὰ γιὰ ᾽κείνους ποὺ εἶχαν γράψει γι᾽ αὐτόν, γι᾽ αὐτοὺς ποὺ γνώριζαν γιά τὸν εἰρημένο Ἱεράρχη καὶ γι᾽ αὐτοὺς ποὺ ἔζησαν τὰ γεγονότα σὲ σχέση μὲ τὸν Βασίλειο, τοὺς γνωρίσαμε, τοὺς ἀκούσαμε ζωντανὰ νὰ μᾶς τὰ διηγοῦνται. Δὲν εἶχε λάβει, ὅμως, τὸ πρόσωπό τοῦ Βασιλείου καὶ τὰ γεγονότα περὶ αὐτόν, τὴ θέση ποὺ τοὺς ἅρμοζε, πλὴν κάποιων δημοσιευμάτων ποὺ ὑπῆρχαν, μέχρις ὅτου ὁ ἀγαπητὸς φίλος, Κωστὴς Παπαδάκης, ἀπὸ φιλοπατρία καὶ φιλομάθεια κινούμενος, διέλυσε τὴ λήθη περὶ Βασιλείου, μὲ τὶς διαφορες μελέτες του καὶ τίμησε δεόντως, μὲ τὰ δημοσιεύματά του, μὲ τὸν κόπο του, τὴν ἐξαιρετικὴ αὐτὴ φυσιογνωμία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης. Αὐτὸ εἶναι τὸ νέο βιβλίο τοῦ συγγραφέα, διάλυση τῆς λήθης καὶ ἀνάδειξη ἑνὸς ἐξέχοντος τέκνου τῆς Μεγαλονήσου καὶ πιὸ εἰδικὰ τοῦ χωριοῦ αὐτοῦ, Κεραμὲ Ρεθύμνου.

   Τὸ νέο πόνημα τοῦ Κωστῆ Παπαδάκη, γιά τὸν Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη, εἶναι συνέχεια τῆς μελέτης του γιά τὸν Κρητικὸ αὐτὸ Πρωθιεράρχη, στὸ περιοδικὸ «Ἐλλωτία», τὸ 1999, τοῦ βιβλίου του «Κεραμὲς καὶ Ἀγαλλιανός, Κοινὴ πορεία μέσα στὸν χρόνο» (Ρέθυμνο 2002), τὸ ὁποῖο ἀφορᾶ τὸ χωριὸ γέννησής του καὶ ἄλλων καὶ τέλος τῆς βιογραφίας του πού ἔγραψε στὴν εἰδικὴ ἔκδοση γιά τὸν Βασίλειο, στὸ Περιοδικὸ τῆς Ἱ. Μητροπόλεώς μας, «Ἐν Ἐσόπτρῳ», τὸ 2019. Τότε, τὸ 2019, ὁ Κωστὴς Παπαδάκης, εἶχε προαναγγείλει τὴ δημιουργία ἑνὸς βιβλίου γιά τὸν Βασίλειο, ἔκδοση τοῦ χωριοῦ του, τὰ Κεραμὲ τοῦ Ρεθύμνου καὶ νά, ποὺ ἀπόψε ἡ ἀναγγελία τοῦ συγγραφέα λαμβάνει ἐπισήμως, σάρκα καὶ ὀστά. Τὸν εὐχαριστοῦμε ὅλοι.

    Συγχαρητήρια θερμὰ στὸν ἀκούραστο κ. Κωστῆ Παπαδάκη, σ᾽ ὅλους τοὺς φορεῖς, χωρὶς νὰ ἀναφέρω ὀνόματα γιά νὰ μή κουράσω, ἐξ ἄλλου εἶναι γνωστά, πού συνετέλεσαν γιά νά γίνει τὸ διήμερο αὐτό, στὴ γενέτειρα τοῦ Βασιλείου, μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Ποιμενάρχου τοῦ τόπου, πολιοῦ Ἱεράρχου, Λάμπης, Συβρίτου καὶ Σφακίων κ. Εἰρηναίου καὶ ὑπὸ τὴν αἰγίδα τῆς Ἱ. Ἐπαρχιακῆς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κρήτης.

  Εὐχαριστῶ πού μοῦ προτείνατε νὰ ἐκφράσω κάποιες σκέψεις, πού μοῦ δημιουργήθηκαν ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση τοῦ νέου βιβλίου τοῦ κ. Κωστῆ Παπαδάκη, γιά τὸν ἀπὸ Ἀρκαδίας, Μητροπολίτη Κρήτης Βασίλειο Μαρκάκη. Στὸν πρόλογο τοῦ εἰρημένου βιβλίου, ὁ Κωστῆς Παπαδάκης, σὲ ἕνα σημεῖο του, γράφει: «…Ἀπὸ τὴν προσπάθεια αὐτὴν (παρουσιάσεως δηλαδὴ τοῦ Βασιλείου), ἡ γενέτειρά του, τὰ Κεραμέ, θὰ συγκομίσει πρώτη τοὺς καρποὺς τῆς μεγάλης προσφορᾶς τοῦ ἀξίου τέκνου της. Καὶ ἀπὸ τὰ Κεραμέ, εἶναι γεγονὸς ὅτι ξεκίνησε τὸ 2002, ὅταν γράφαμε τὸ βιβλίο τοῦ χωριοῦ του, τὸ πρῶτον, ἡ προσπάθεια βιογράφησης τοῦ ἄνδρα…». Λοιπόν, κ. Παπαδάκη, σὺν Θεῷ, φθάσαμε στὴ συγκομιδὴ καὶ πρὸ αὐτοῦ τοῦ γεγονότος κάθε ἄλλος λόγος ἀπὸ μένα περισσεύει».

 

Ο Σεβασμιώτατος Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακάριος,
ενώ παρουσιάζει το βιβλίο