ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ ΑΝΔΡ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ: ΟΙΚΟΙ ΑΝΟΧΗΣ ΣΤΗΝ “ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΧΗΣ”

                                                  

ΧΑΡΙΔΗΜΟΣ  ΑΝΔΡ. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ

ΟΙΚΟΙ ΑΝΟΧΗΣ ΣΤΗΝ “ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΑΝΟΧΗΣ”

[Γραφικές Τέχνες Καραγιαννάκη, Ρέθυμνο 2013, σχ. 8^ο (20Χ14), σσ. 235]

        ΚΩΣΤΗ ΗΛ. ΠΑΠΑΔΑΚΗ

            www.ret-anadromes.blogspot.com

Σε προηγούμενο σημείωμά μου («Οι Αφρικανοί στην Κρήτη, Χαλικούτες») είχα σημειώσει για τον συμπολίτη φίλο συγγραφέα Χαρίδημο Ανδρ. Παπαδάκη, ότι συνηθίζει με τα βιβλία του να μας διδάσκει την ιστορία με έναν τρόπο εντελώς διαφορετικό από αυτόν που, συνήθως, ακολουθεί η κλασική ιστοριογραφία. Γιατί στον Χάρη Παπαδάκη αρέσει να ξεκινά, συνήθως, από τα «ψιλά» και επουσιώδη ενός τόπου και μιας εποχής και, τελικά, να ανάγεται και να αγκαλιάζει ολόκληρο το φάσμα τής ιστορικής τού εν λόγω τόπου πορείας και πραγματικότητας. Με παρόμοιο τρόπο, μπορώ να πω ότι ο Χ. Παπαδάκης προσέγγισε και το παρουσιαζόμενο με το παρόν σημείωμά μου πόνημά του, με το όλως απρόσμενο θέμα, που έρχεται, για  άλλη μια φορά, να εκπλήξει το αναγνωστικό κοινό τού Ρεθύμνου, εξετάζοντας και αναδεικνύοντας μιαν άλλην ακόμα - μετά τους αγαπημένους του Αφρικανούς (Χαλικούτες) και τους Λεπρούς- περιθωριοποιημένη και παραγκωνισμένη ομάδα ανθρώπων, τις πόρνες τού Ρεθύμνου. Τίτλος τής νέας συγγραφής τού Χ. Παπαδάκη: «Οίκοι ανοχής στην “πολιτεία τής ανοχής”», όπου δανείζεται τη γνωστή φράση τού αγαπημένου του συγγραφέα τής Ντάρα Μανέλα, Γ. Δαλέντζα. Για άλλη μια φορά ο Χάρης Παπαδάκης και στη συγκεκριμένη έρευνά του ωθήθηκε από το δυνατό ενδιαφέρον του «για το μεγάλο βουβό πρόσωπο τής Ιστορίας, τον απλό άνθρωπο!».

Ειδικότερα, το βιβλίο αυτό αποτελεί, θεωρούμε, σπουδαία πηγή πληροφοριών γύρω από το αρχαιότερο επάγγελμα, από ύπαρξης κόσμου, την πορνεία, που ξεκίνησε ως «ιερά πορνεία», μέσα στους ναούς και τα ιερά τής θεάς τής γονιμότητας των αρχαίων λαών, γι’ αυτό και οι πόρνες έμειναν, έκτοτε, στην ιστορία και με την ονομασία: «ιερόδουλοι». Αλλά, πέραν των άφθονων και γενικών πληροφοριών που το παρουσιαζόμενο σύγγραμμα τού Χ. Παπαδάκη μάς προσφέρει γύρω από το θέμα τής πορνείας, διαχρονικά, σημαντικό βάρος, για μας τους Ρεθυμνιώτες, έχουν, θεωρούμε, οι «ειδικές» πληροφορίες που μέσω αυτού παρέχονται και για την πορνεία στο Ρέθυμνο, με πλούσια, εδώ, αναφορά στη ζωή και τα ήθη των πορνών τού Ρεθύμνου στη συνοικία εγκατάστασής τους, που ήταν πότε εντός τού φρουρίου τής Φορτέτζας, πότε εκτός αυτού, στο Πεντάγωνο οχυρό των παλιών φυλακών και σημερινού Μουσείου, και πότε στην παρακείμενη οδό Χειμάρρας που οδηγεί στους δύο αυτούς χώρους.

Το βιβλίο δομείται σε τέσσερα κεφάλαια, από τα οποία τα δύο πρώτα («Ο Άξονας» και «Ο Χρόνος») αφορούν σε γενικές, αρχικά, πληροφορίες, για να καταλήξουν, στο τέλος τους, και σε ειδικότερες για την πόλη μας πληροφορίες. Το πρώτο κεφάλαιο, «Ο Άξονας», αναφέρεται στην πλούσια ονοματολογία τού θέματος, με προσεκτικό διαχωρισμό από τον συγγραφέα τής σημασίας τού κάθε ονόματος, γύρω από τα οποία, κατά το μάλλον ή ήττον, στους περισσότερους επικρατεί μεγάλη σύγχυση. Η επί μέρους ονοματολογική προσέγγιση τού κεφαλαίου αυτού ακολουθεί, σε υποκεφάλαια, που έχουν ως τίτλους τα εξής ονόματα: πόρνη, πορνεία, προαγωγός, μαστροπός, σωματέμπορας, προστάτης, τσατσά, παραγγελητής και το κεφάλαιο καταλήγει με αναφορά στα αφροδίσια νοσήματα και τη ρεθεμνιώτικη συνοικία τής Φορτέτζας- με τους παρακείμενους δρόμους Χειμάρρας- Καμπίτση και το Πεντάγωνο οχυρό- που στη συνείδηση των Ρεθεμνιωτών ήταν συνδεδεμένα, ανέκαθεν, με την πορνεία.

Το δεύτερο κεφάλαιο, «Ο χρόνος», αναφέρεται στο χρονολογικό πλαίσιο τής πορνείας σε αναφορά πάντοτε προς την πόλη μας, το Ρέθυμνο. Το κεφάλαιο αυτό αρχίζει από τα χρόνια τής Ενετοκρατίας και συνεχίζει με τις υποκεφάλαια: Οθωμανοκρατία, Αιγυπτιοκρατία, Μεγάλες Δυνάμεις- Κρητική Πολιτεία, και συνεχίζει με τα τα καφωδεία στην Κρήτη, τις Απελάσεις και τον νόμο περί χαμαιτυπείων, τους Ρώσους (στα χρόνια τής Κρητικής Πολιτείας), τα Ρεθεμνιώτικα καφέ- σαντάν, τα Αφροδίσια νοσήματα και τα ρεθεμνιώτικα νοσοκομεία και θέτει ως κατακλείδα την περίφημη μαντάμ Ορτάνς, της οποίας την ιστορία θέτει στην αληθινή της βάση ως εντελώς φανταστικής και ανύπαρκτης για το Ρέθυμνο.

Το τρίτο κεφάλαιο, «Η πένα», μελετά αποσπάσματα έργων ρεθεμνιωτών λογοτεχνών- ποιητών και πεζογράφων- που στα έργα τους κάνουν αναφορά και στο θέμα τής πορνείας στο Ρέθυμνο (Παντελής Πρεβελάκης, Γιώργης Καλομενόπουλος, Ανδρέας Νενεδάκης, Λιλίκα Νάκου, Γιάννης Δαλέντζας).

Το τελευταίο κεφάλαιο τού βιβλίου, «Η αφήγηση»- όπως δηλώνει και ο τίτλος του- ερευνά και διεξέρχεται, στο πλαίσιο τής γενικότερης μελέτης τού συγγραφέα, τις αφηγήσεις και τις προσωπικές μαρτυρίες που του κατέθεσαν συμπολίτες, τους οποίους ο συγγραφέας καντονομάζει και αναφέρει, ευχαριστιακά, στον Πρόλογο τού βιβλίου. Εδώ έχουμε μίαν καταγραφή τής ζωής στα πορνεία με κάθε λεπτομέρεια, των άγραφων νόμων που ρύθμιζαν και καθόριζαν αυτά, σε μια εποχή που δεν υπήρχε η σημερινή σεξουαλική απελευθέρωση των ηθών. Αναφέρονται, επίσης, και οι σχέσεις τής τότε μαθητικής νεολαίας με τα πορνεία τής οδού Χειμάρρας, καθώς και πρόσωπα και πράγματα τής τελευταίας δεκαετίας λειτουργίας των οίκων ανοχής στο Ρέθυμνο (1960), όπως και πολλές προσωπικές εμπειρίες και αναμνήσεις τού συγγραφέα από τα ύστερα αυτά χρόνια. Ενδιαφέρουν οι επί μέρους ενότητες τού κεφαλαίου αυτού, που είναι: Πρόσφυγες, Γερμανική Κατοχή, Κουρεμένες, Τα σπίτια, Οι μπεντενιώτισσες, Προστάτες- αγαπητικοί, Τσατσάδες- καθαρίστριες, Παραγελητές ή πουσουνιστές, Η πελατεία, Το Υγειονομικό, Τα καφενεία, Οι ταβέρνες, Τα Ιδιαίτερα, το Τέλος.

Μετά τη γενική αυτήν και συνοπτική, κατά κεφάλαιο, καταγραφή των Περιεχομένων τού παρουσιαζόμενου βιβλίου, σημειώνω και κάποια, ακόμη, ενδιαφέροντα ειδικότερα θέματα αυτού. Πρόκειται, τωόντι, για μελέτη που παρέχει σημαντικές άγνωστες πληροφορίες σχετικά με την πορνεία στον τόπο μας και την ανθρωπογεωγραφία τού Ρεθύμνου στον συγκεκριμένο χώρο, διαχρονικά. Ιδιαίτερα, πάντως, ενδιαφέρουσα είναι η περίοδος τής Κρητικής Πολιτείας με την άφιξη στην Κρήτη χιλιάδων στρατιωτών των Διεθνών Δυνάμεων, που επέβαλε τη ραγδαία αύξηση και εξάπλωση τής πορνείας στις μεγάλες πόλεις τού νησιού. Τότε, με τον νόμο περί χαμαιτυπείων, γνωστοποιείται και γκετοποιείται η πορνεία σε ορισμένα μόνο περίκλειστα μέρη των πόλεων. Τότε είναι που δημιουργούνται και τα γνωστά καφωδεία και τα καφέ- σαντάν τού Ρεθύμνου, τα οποία ο συγγραφέας καταγράφει λεπτομερώς, όπως και το ήθος και την ατμόσφαιρα γενικότερα τής πόλης μας τον καιρό εκείνο. Σημαντική, επίσης, η αναφορά τού βιβλίου και στις καταγραφές των ξένων περιηγητών με τον έντονα ηθογραφικό τους χαρακτήρα, καθώς και σε κάποια εντυπωσιακά είδη πορνείας, όπως αυτής των λεπρών, των γυναικών σκλάβων, αλλά και των χαμάμ, όπου, πλέον τής γυναικείας, απετέλεσαν κέντρα και εστία και τής ανδρικής (συχνά και παιδεραστικής) πορνείας.

Ιδιαίτερο, όμως, ενδιαφέρον, προσωπικά, βρίσκουμε και στην πλούσια ονοματολογία τού βιβλίου γύρω από το εν λόγω θέμα τής πορνείας, γενναία γεύση τής οποίας έχουμε ήδη πάρει από όσα σχετικά έχουν μέχρι τώρα λεχθεί και για την οποία (ονοματολογία) ο συγγραφέας φαίνεται να επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και επιμέλεια [πβ., πλέον των όσων μέχρι εδώ έχουν γραφεί και τα υποκριτικά για τον συγγραφέα ονόματα: ιερόδουλη, πολιτική, δημόσια, κοινή γυναίκα κ.λπ και, επίσης, χαμαιτυπείον, οίκος ανοχής, σεμνείον (στα βυζαντινά χρόνια), διαφθορείον κ.λπ., ενώ ο λαός χρησιμοποιεί, περαιτέρω, και άλλες απλούστερες και καίριες λέξεις, που συχνά ακούγονται και εκτοξεύονται ως ύβρεις]. Όπως δηλώνει ο συγγραφέας, πονεί με όλες αυτές τις «υποκριτικές» και κακόγουστες λέξεις γύρω από την πόρνη- θύμα και τον κόσμο της και, σεβόμενος τις κατ’ επάγγελμα πόρνες, ως θύματα και «σφάγια» τής κοινωνίας, αποφεύγει στο βιβλίο του την υποκρισία των παραπάνω λέξεων και, αντ’ αυτών, χρησιμοποιεί κανονικά τις αρχαίες ελληνικές λέξεις πόρνη και πορνείο.

Πέραν των παραπάνω, στις αρετές τού βιβλίου καταλέγουμε και το ό,τι σε κάθε θέμα που αναπτύσσει ο συγγραφέας επεκτείνεται σκόπιμα σημαντικά και δίνει έντονο και το τοπικό, κάθε φορά, και χρονικό πλαίσιο δράσης και άσκησης τής πορνείας με πολύ περισσότερα και πλουσιότερα στοιχεία, ώστε η συγγραφή του αυτή, στο τέλος, να καθίσταται μια αληθινή συνοπτική εγκυκλοπαίδεια τού παλιού Ρεθύμνου.

 Η προσπάθειά τού Χάρη Παπαδάκη υπήρξε και αυτή τη φορά φιλόπονη, εξαντλητική, επίπονη και αγωνιώδης. Γι’ αυτό συγχαίρουμε και θερμά ευχαριστούμε τον εκλεκτό και δόκιμο συμπολίτη μας συγγραφέα και του ευχόμαστε να έχει υγεία και δύναμη, για να συνεχίζει τη γόνιμη, εργώδη και δημιουργική δραστηριότητά του στον χώρο των Ρεθεμνιώτικων Γραμμάτων, στα οποία τόσο μεγάλη και ουσιαστική είναι η μέχρι σήμερα συμβολή και προσφορά του.